ชอกโกแลตซีสต์คืออะไร? (chocolate_cyst)
ชอกโกแลตซีสต์ เป็นถุงน้ำรังไข่ชนิดหนึ่ง ที่พบได้บ่อยในหญิงวัยเจริญพันธ์ ที่เรียกชอกโกแลตซีสต์แบบนี้เพราะเกิดจากเยื่อบุโพรงมดลูก ที่ปกติเยื่อบุต่างๆจะหลุดลอกกลายเป็นเลือดประจำเดือน แต่กรณีนี้เนื้อเยื่อไปอยู่ผิดที่แล้วสะสมกลายเป็นเหมือนก้อนเลือดเก่าๆ สีคล้ายชอกโกแลต เลยได้ชื่อเล่นนี้มา แต่ชื่อทางการแพทย์คือ endometrioma หรือ endometriotic cyst
ตรวจพบได้อย่างไร ?
ขนาดของชอกโกแลตซีสต์ มีหลากหลายขนาด ตั้งแต่ขนาดเล็ก 2 – 3 ซม.ไปจนใหญ่เป็น 10 ซม. ในผู้หญิงที่มีซีสชนิดนี้อยู่ในร่างกาย มักจะมีอาการ ปวดประจำเดือนมาก ปวดท้องน้อยเรื้อรัง มีบุตรยาก ก้อนในท้องน้อย บางคนอาจจะปวดเวลามีเพศสัมพันธ์หรือถ่ายอุจจาระ
ใครบ้างที่มีโอกาสเป็น?
โรคนี้พบได้บ่อยในสตรีวัยเจริญพันธุ์ที่มีอายุ 30-50 ปี และมีโอกาสเป็นมากขึ้น ถ้ามีแม่ หรือพี่น้องเป็นโรคนี้มาก่อน
อาการของโรค จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็นโรคนี้?
อาการของโรคนี้จึงขึ้นกับตำแหน่งที่เซลล์ไปเจริญเติบโตอยู่ โดยอาจลองแยกพิจารณาตามตำแหน่งที่โรคไปเจริญเติบโตอยู่ดังนี้
1. ตำแหน่งที่เกาะ
• เยื่อบุช่องท้อง อุ้งเชิงกราน
• รังไข่
• มดลูก
2. อาการ
• ปวดในช่องท้อง ท้องน้อย หรืออุ้งเชิงกราน มีบุตรยาก
• ถุงน้ำรังไข่ ( Chocolate cyst) ปวดท้องน้อย
• ปวดประจำเดือน ประจำเดือนออกมาก
• อาการปวดต่าง ๆ เหล่านี้ มักจะรุนแรงขึ้นขณะที่มีประจำเดือน หรือ ช่วงก่อน/ หลังมีประจำเดือน
• ในรายที่เจริญที่รังไข่ อาจจะพบว่ามีก้อนในช่องท้อง จากถุงน้ำรังไข่ ที่โตขึ้นโดยไม่มีอาการแต่อย่างไรเลย
• ในรายที่เป็นโรคระยะรุนแรงจะมีพังผืดเกิดขึ้นจำนวนมาก หรือท่อนำไข่ถูกทำลายไป จากเซลล์เหล่านี้เข้าไปเกาะหรือฝังตัวในท่อนำไข่ ทำให้ผู้ป่วยมีปัญหามีบุตรยากได้
checklistของโรคนี้ ?
1. ไม่พบมีอาการผิดปกติ แต่มีการ ตรวจพบโรคโดยบังเอิญจากการตรวจสุขภาพประจำปี หรือจากการเจ็บป่วยด้วยโรคอื่น หรือผ่าตัดอย่างอื่นหรือมาปรึกษาแพทย์เรื่องภาวะมีบุตรยาก
2. อาจมีอาการ ปวดประจำเดือน ซึ่งจะปวดรุนแรงในช่วงวันท้ายๆของการมีประจำเดือน
3. อาจมีอาการปวดประจำเดือนครั้งแรกเมื่ออายุมากกว่า 25 ปี
4. ปริมาณประจำเดือนมากกว่าปกติ หรือกระปริดกะปรอย
5. ปวดท้องน้อย หลัง มีเพศสัมพันธ์
6. คลำพบก้อนที่บริเวณท้องน้อย ซึ่งเกิดจากขนาดของถุงน้ำที่รังไข่โตขึ้น
7. ปวดขณะเบ่งถ่ายอุจจาระ หรือปัสสาวะ
8. ในรายที่ถุงน้ำช็อคโกแลตเกิดการแตก จะมีอาการปวดท้องอย่างรุนแรงเฉียบพลัน
9. ร้อยละ 60-70 ของผู้เป็นโรคนี้มีประวัติว่ายังไม่เคยมีบุตรมาก่อน ซึ่งเป็น สาเหตุให้มีบุตรยาก
การรักษาชอกโกแลตซีสต์
เนื่องจากเป็นซีสที่ไม่มีอาการรุนแรงมาก แต่ถ้าหากมีขนาดใหญ่หรือ อาจมีการหมุน การบิด การพันกัน ของก้อนซีสเกิดขึ้น อาการแสดงอาจจที่พบคือปวดท้องน้อยรุนแรงมากขึ้นจึงนำมาซึ่งการตรวจรักษา ปกติไม่มีการตรวจโดยตรง
อีกทางที่นำมาซึ่งการตรวจวินิจฉัยรักษาคือ คนที่มีบุตรยากมาตรวจหาสาเหตุ มักจะเจอว่าเป็นซีสชนิดนี้ซ่อนอยู่
หากมีขนาดเล็กแพทย์จะรักษาโดยให้รับประทานฮอร์โมน เพื่อให้ขนาดเล็กและหายไปในที่สุด
ส่วนกรณีฉุกเฉิน คนไข้ปวดท้องรุนแรงหรือซีสมีขนาดใหญ่ แพทย์จะรักษาด้วยการผ่าตัดซีสนั้นออกไปค่ะ
แหล่งข้อมูล:
ENDOMETRIOSIS and CHOCOLATE CYSTS, http://lakecharlesobgyn.com/Complete/246-Endometriosis-Chocolate-Cysts.aspx
Treatment of chocolate cysts (endometriomas), http://www.drmalpani.com/articles/chocolate-cyst
รศ.นพ.อัมพัน เฉลิมโชคเจริญกิจ
* ขอบคุณข้อมูลจาก : http://www.oknation.net/blog/DIVING/2015/12/16/entry-1
