โรคกรดไหลย้อน (Gastroesophageal reflux disease, GERD) คือกลุ่มโรคอันเกิดจากภาวะที่มีน้ำย่อยจากกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กไหลย้อนเข้ามาในหลอดอาหาร ส่งผลรบกวนต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย และ/หรือมีภาวะแทรกซ้อน
อาการของโรคกรดไหลย้อนแสดงถึงการอักเสบของเยื่อบุหลอดอาหารอันเกิดจากการไหลย้อนของกรดและน้ำย่อยจากกระเพาะอาหารเข้าสู่หลอดอาหาร โดยพยาธิสภาพของหลอดอาหารมีตั้งแต่ความผิดปกติไม่มากซึ่งไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า จนกระทั่งมีอาการอักเสบ หรือมีผลแทรกซ้อนจากการอักเสบคือ การตีบของหลอดอาหารส่วนปลาย, เซลล์เยื่อบุหลอดอาหารเปลี่ยนเป็นเซลล์ที่มีลักษณะคล้ายเซลล์จากลำไส้ (Barrett’s esophagus) และมะเร็งหลอดอาหารส่วนปลาย
อาการ
อาการทางหลอดอาหาร คือ อาการแสบร้อนยอดอก หรืออาการแสบร้อนบริเวณลิ้นปี่ร้าวมาบริเวณหน้าอกหรือเรอเปรี้ยว ในรายที่เป็นมากอาจมีอาการกลืนติด หรือกลืนเจ็บ ซึ่งบ่งถึงภาวะแทรกซ้อนจากตัวโรครุนแรงจนมีแผล หลอดอาหารตีบ หรือมะเร็งหลอดอาหารส่วนปลาย
อาการนอกหลอดอาหาร ผู้ป่วยอาจมาพบแพทย์ด้วยอาการนอกหลอดอาหารเป็นหลักหรือมีอาการทางหลอดอาหารไม่ชัดเจนได้แก่ อาการด้านระบบหูคอจมูก เช่น เสียงแหบเรื้อรัง, เจ็บคอเรื้อรัง หรือมาด้วยอาการด้านระบบหายใจเช่น ไอเรื้อรัง หอบหืด อาการทางช่องปาก เช่นฟันผุ มีกลิ่นปาก
การวินิจฉัย
1. วินิจฉัยจากอาการทางหลอดอาหาร ถ้าไม่มีอาการเตือนสามารถวินิจฉัยกรดไหลย้อนและเริ่มต้นการรักษาได้เลย โดยไม่จำเป็นต้องสืบค้นเพิ่มเติม
2. การส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนต้น (Upper gastrointestinal endoscopy) มีจุดประสงค์เพื่อประเมินหลอดอาหาร เป็นการตรวจมาตรฐานเพื่อหาความผิดปกติของหลอดอาหาร โดยข้อดีคือสามารถประเมินว่ามีการอักเสบของหลอดอาหารหรือไม่ และประเมินระดับความรุนแรง รวมถึงภาวะแทรกซ้อนของตัวโรคได้ ทั้งนี้ไม่จำเป็นต้องทำทุกราย แนะนำให้ตรวจในกรณีผู้ป่วยความเสี่ยงสูง ดังนี้
-
ผู้ป่วยกลุ่มที่มีอาการเตือน คือ อาการกลืนติด กลืนเจ็บ อาเจียนเป็นเลือด ถ่ายดำ ซีดจากการขาดเหล็กที่หาสาเหตุอื่นไม่พบ น้ำหนักลด หรือมีก้อนบริเวณลิ้นปี่
-
ผู้ป่วยโรคกรดไหลย้อนที่ไม่ตอบสนองต่อการทดลองรักษาด้วยยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
-
ผู้ป่วยที่มีอาการของโรคไม่ชัดเจน จุดประสงค์เพื่อตัดสาเหตุอื่นๆที่ไม่ใช่โรคกรดไหลย้อน
-
เพื่อประเมินความรุนแรงของภาวะหลอดอาหารอักเสบรวมถึงติดตามหลังการรักษาว่าผู้ป่วยหายจากหลอดอาหารอักเสบจริงหรือไม่
-
ผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงต่อ Barrett’s esophagus คือกลุ่มผู้ป่วยชายอายุมากกว่า 50 ปี ที่มีอาการโรคกรดไหลย้อนนานมากกว่า 5 ปี
-
การวัดกรดในหลอดอาหารตลอดเวลา สามารถทำได้สองวิธี คือการใส่สายผ่านจมูกและค้างไว้ 24 ชั่วโมง หรือวัดโดยอาศัย แคปซูลวัดกรดติดไว้ในหลอดอาหาร เป็นเวลา 48 ชั่วโมง (Bravo capsule)
